مدیریت طراحی و تدوین
مدیریت تدوین: نوشین قبدیان
مدیریت تدوین
سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی (سمت) سال‌هاست وظیفه‌ی سنگین تهیه‌ی کتب مورد نیاز دانش‌پژوهان و دانشجویان دانشگاه‌های کشور را بر عهده دارد و در این کار بزرگ نیز موفق بوده است. برای ارتقای کیفی تدوین و آماده‌سازی کتاب، مراحل مختلفی وجود دارد. ذهن صاحب اثر هنگام نوشتن بیش از هر چیز متوجه محتواست و دغدغه‌ی او بیان مطالب علمی و سنجیده است؛ ازاین‌رو، معمولاً به ظاهر و ساختار نگارشی اثر توجه چندانی ندارد. با توجه به توسعه و گسترش کارهای نوشتاری در قرن اخیر، اعم از ترجمه و تألیف، لازم است این آثار برای آماده‌سازی و انتشار، مراحلی تخصصی را طی کنند تا به‌درستی در اختیار مخاطبان خود قرار گیرند. پس از انجام فعالیت‌های پژوهشی و مطالعاتی، دومین بخش فعال‌سازی سازمان، یعنی تدوین، تصنیف و آماده‌سازی آثار علمی و دانشگاهی آغاز می‌شود.
ویرایش
ویراستاری، فرآیند آماده‌سازی علمی و نگارشی اثر در «سمت» است. پس از ارائه‌ی متن اولیه (خبر) و انجام ارزیابی‌های تخصصی توسط اعضای هیئت علمی رشته‌های مختلف علوم انسانی، ویراست آغاز می‌شود.
در این مرحله، نسخه‌ی خبر از جنبه‌های ساختاری، زبانی و مفهومی ارزیابی می‌گردد تا درجه‌ی ویرایشی آن مشخص شود. این درجه، بسته به تألیف یا ترجمه بودن اثر، سلاست یا غموض زبان، روانی یا نارسایی ترجمه، هماهنگی اصطلاحات و واژگان تخصصی، و میزان دقت در منابع و ارجاعات، در سه سطح (۱، ۲ یا ۳) تعیین می‌شود.
پس از مشخص شدن سطح، ویراستار بر اساس نیاز متن به ویرایش زبانی، نگارشی، تطبیقی (در متون ترجمه)، و فنی می‌پردازد. در ادامه، طی جلسات مستمر با صاحب اثر، ابهام‌ها و کاستی‌های متن رفع می‌شود. در این روند، گاه با جرح و تعدیل یا جابه‌جایی مطالب، تغییراتی در ساختار اثر ایجاد می‌شود که تأیید نهایی آن منوط به موافقت صاحب اثر و گروه پژوهشی ذی‌ربط است. امروزه این فعالیت مهم با همکاری دو گروه ویراستاران خبره و باسابقه‌ی داخلی و برون‌سازمانی انجام می‌شود. ویراستاران داخلی در جایگاه ویراستار ارشد، بر کار گروه دیگر — به‌ویژه در بخش ویرایش فنی — نظارت دارند.
حروف چینی، نمونه خوانی و کنترل فنی:
تبدیل متن ویراسته به نسخه‌ی حروف‌چینی و صفحه‌پردازی‌شده، مطابق با آخرین استانداردهای علمی و فنی، ویژگی اصلی این مرحله است. متن ویراسته با تلاش حروف‌چین‌ها، صفحه‌پردازها و نمونه‌خوان‌ها و با رعایت آرایش سطر و صفحه، انتخاب مناسب قلم، و حداقل خطاهای تایپی یا املایی، به نسخه‌ی قابل چاپ تبدیل می‌شود.
پس از نمونه‌خوانی، کنترل‌گر فنی متن را بازبینی می‌کند و صحت موارد فنی از جمله محل نمودارها، شکل‌ها، تصاویر، ارجاعات درون‌متنی، کدگذاری‌ها و سایر جزئیات را بررسی و در صورت نیاز اصلاح می‌نماید.
هم‌اکنون، امور این بخش در قالب دو واحد «حروف‌چینی و صفحه‌پردازی» و «نمونه‌خوانی و کنترل فنی» انجام می‌گیرد و بخشی از کار نیز به صورت برون‌سپاری انجام می‌پذیرد. طراحی تصاویر، نمودارها و امور گرافیکی مرتبط با متن نیز از وظایف این بخش است.