«همایش دوسالانه اسلام و حقوق بشر، حقوق کودک»

نشست نخستِ برخطِ «همایش دوسالانه اسلام و حقوق بشر، حقوق کودک» با عنوان «تصمیم‌گیری بر مبنای مصالح عالیه کودک» به همت گروه حقوق پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی «سمت» برگزار شد. در این نشست، ابتدا دکتر محمد روشن (رئیس پژوهشکده خانواده دانشگاه شهید بهشتی) با سخنرانی پیرامون «مصالح عالیه کودکان در فقه و حقوق داخلی» در تحلیل ماده 45 قانون حمایت خانواده دیدگاه‌های پیرامون وحدت یا جدایی معیار غبطه از معیار مصلحت را مطرح نمودند و با ارائه تعریف امام محمد غزالی از مصلحت در تطبیق با مواد 3 و 18 کنوانسیون حقوق کودک، بر اهمیت تفسیر مصلحت و غبطه در پرتو سنجه مهارت‌آموزی به کودک تأکید نمودند.

سخنران دوم نشست «تصمیم‌گیری بر مبنای مصالح عالیه کودک»، دکتر ماهرو غدیری (عضو هیأت علمی گروه مطالعات بنیادین پژوهشکده خانواده دانشگاه شهید بهشتی) با سخنرانی پیرامون موضوع «مصلحت کودک برای ازدواج در پرتو ماده 1041 قانون مدنی» با شرح گوشه‌هایی از آسیب‌های ناشی از پدیده‌های ازدواج اجباری و کودک‌همسری، فقدان درک معتبر از مسئولیت‌ها و حق‌های همسری و نقض حق حاکمیت بر خود، و صدمه به فرایند تشکیل شخصیت کودک‌همسران و مصائب ناشی از بارداری ناخواسته، قاچاق کودکان، زایمان‌های سخت، ثبت ازدواج در شهرهای غیر محل اخذ مجوز قضایی ازدواج، و بزه‌دیدگی دختران از برخی سوءتفسیرهای قضایی از ماده 1041 قانون مدنی، بر لزوم اصلاح ماده قانونی مزبور و اصلاح گفتمان قضاییِ ناهمسو با غبطه و مصلحت کودکان در ارتباط با ولایت قهری و ولایت قضایی، تأکید نمودند.

سخنران سوم این نشست تخصصی، دکتر مریم غنی‌زاده بافقی (عضو هیأت علمی گروه حقوق خصوصی دانشگاه خوارزمی) در تبیین موضوع «بررسی تطبیقی مولفه‌های حضانت در بستر مصالح عالیه» بیان کرد مولفه-های حضانت، معیار و سنجه ارزیابی فعالیت‌های سرپرست و قیّم کودک، در صلاحیت‌سنجیِ وی است. دکتر غنی‌زاده با اشاره به این که ولایت، مطلق نیست و مقید به رعایت غبطه و مصلحت کودک است دو عنصر «غایت» و «قابلیت» را مفاهیم کلیدی در تفسیر مولفه‌های حضانت بر کودکان دانستند و با واکاوی سیر تاریخی تطور مفهوم حضانت در نظام‌های حقوقی، معیارهای مصالح عالیه کودک از منظر کمیته حقوق کودک سازمان ملل متحد – شامل معیارهای تعیینی و معیارهای تضمینی – را تحلیل نمودند و شروط و موانع حُسن به‌کارگیری مولفه‌های حضانت از کودکان در وضعیت‌های خاص (از جمله، کودکان کار و کودکان اقلیت نژادی یا زبانی) در حقوق ایران را تبیین نمودند.

چهارمین سخنران نشست تخصصی «تصمیم‌گیری بر مبنای مصالح عالیه کودک»، دکتر مهدی خاقانی اصفهانی (عضو هیأت علمی گروه حقوق پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی «سمت») در ارائه سخن پیرامون «انعکاس مصالح عالیه کودک در سیاست جنایی حاکم بر قانون حمایت از اطفال و نوجوانان» ضمن نقد مجازات نابازدارنده‌ی حبس تعزیری درجه پنج و درجه شش به ترتیب برای آزارهای جنسیِ تماسی ارتکابی علیه کودکان از منظر سیاست جناییِ بایسته برای کنترل مجرمان خطرناک در حمایت از نونهالان، پیش‌بینی کیفر قانونیِ مساوی برای معاون جرم و شریک جرم در جرایم متولیان نگهداری و تربیت طفل و نوجوان و نیز اشخاص حقوقی مرتکب این جرایم را از منظر سیاست جنایی تقنینی نقد نمود. این پژوهشگر حوزه مطالعات سیاست جنایی، پس از توضیح خلأ قانونی حمایت از دختر‌خوانده‌های سپرده‌شده به بانوان مجرد که پس از کسب سرپرستی این کودکان اقدام به ازدواج کرده و کودک‌خوانده ممکن است در معرض رفتارهای احتمالاً پرمخاطره‌ی پدرخوانده قرار گیرد، عدم استفاده قانون از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد جهت پیشگیری از جرایم علیه کودکان و نیز غلبه گفتمان قضایی بر قانون مزبور و کمینگیِ توسل به سیاست جنایی مشارکتی را نقد نمود و چند اصلاح قانونی را پیشنهاد داد.

شایان ذکر است نشست تخصصی دوم «همایش دوسالانه اسلام و حقوق بشر، حقوق کودک» با عنوان «عدالت جنائی کودک‌مدار» با سخرانی دکتر حسنعلی موذن‌زادگان (عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی) در موضع «دادرسی منصفانه ویژه کودکان و نوجوانان معارض با قانون»، سخنرانی دکتر مریم عباچی (عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی) پیرامون «پاسخ‌های واکنشی ناظر به کودکان و نوجوانان معارض با قانون»، و سخنرانی دکتر مهرداد رایجیان اصلی (عضو هیأت علمی پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی «سمت») درباره «عدالت جنائی برای کودکان بزه‌دیده» در مورخ 9/10/1400 برگزار خواهد شد. اطلاعات نشست تخصصی سوم نیز متعاقبا اعلام خواهد گشت.